Europese staalindustrie harder nodig dan ooit
Windmolens, warmtepompen en sinds kort ook defensie. Voor alle ambities heeft Europa staal nodig, maar de Europese staalindustrie staat onder druk. Door dumping van goedkoop Chinees staal, hoge energieprijzen en recent ook de Amerikaanse tarieven. Toch is het strategisch belang van een gezonde staalindustrie nu misschien wel belangrijker dan ooit. Deze week presenteerde de Europese Commissie haar antwoord op deze ontwikkelingen in het Steel and Metals Action Plan.
De energietransitie maakt ons als Europa onafhankelijker, maar daar hebben we weinig aan als we leunen op de grondstoffen uit autocratische landen. Het is daarom essentieel dat we ervoor zorgen dat onze eigen staalindustrie (goed voor zo’n 2,6 miljoen directe en indirecte banen) sterk staat en we onze afhankelijkheid van grondstoffen uit China en het Midden-Oosten.
Productiekosten: de sleutel tot succes
De hoge productiekosten van staal in Europa zorgen voor een afnemend concurrentievermogen van de industrie. In tegenstelling tot wat sommigen beweren komt dit niet door onze kwaliteitseisen of milieustandaarden, maar vooral door de hoge kosten van fossiele energie Onze industrie is nu nog te afhankelijk van fossiele brandstoffen, die veel onzekerheid en een hoge prijs met zich meebrengen. De kosten voor de productie van staal zijn in Europa hierdoor de op een na hoogste in de wereld.
De Europese Commissie stelt voor om de hoge energieprijzen te lijf te gaan met de mogelijkheid tot kortingen op uitstootrechten en kostencompensatie op lidstaatniveau. Dit is wat mij betreft te kort door de bocht, niet gebalanceerd en slechts symptoombestrijding. Hiermee houden we onze industrie afhankelijk van fossiele brandstoffen, waarvan de kosten per lidstaat verschillend gecompenseerd kunnen worden. Dit betekent dat industrie in rijkere lidstaten een steun in de rug kan verwachten en de concurrentiestrijd gemakkelijk wint van Europese industrie die slechts beperkte steun krijgt.
De fundamentele oplossing ligt in de omschakeling naar hernieuwbare energie voor de industrie. De Commissie is van plan om meer te doen op de-risking voor investeringen decarbonisatie, maar dit kan krachtiger. Nu zullen ook investeringen in ‘low carbon’-waterstof in aanmerking komen voor de-risking, terwijl investeringen in groene waterstof en hernieuwbare energie een groter accelererend effect hebben. Uiteindelijk ligt de sleutel tot een sterke staalindustrie in de beschikbaarheid van goedkope hernieuwbare energie.
Een gelijk speelveld en toegang tot grondstoffen
Daarnaast is CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) hét instrument om een gelijk speelveld te waarborgen tussen de Europese staalindustrie en de industrieën uit derde landen met goedkopere fossiele energie en een groter milieu-impact. Het versterken van CBAM - zoals de Commissie van plan is - op het gebied van anti-omzeiling en koolstoflekkage is belangrijk voor een goede werking.
Verder waagt het plan van de Commissie zich voorzichtig aan markcreatie voor Europees groen staal. Er kan hier een behoorlijke slag op worden geslagen, zeker nu Europese steun en coördinatie nodig is in bijvoorbeeld defensie en de auto-industrie. Voorwaarden stellen aan het staal dat wordt gebruikt voor de productie is een eenvoudige manier om vraag te verhogen en investeringen in de industrie aan te trekken. Hiermee kunnen we een dalende globale vraag (o.a. door tarieven) opvangen met een toegenomen vraag binnen de EU.
Een strategische keuze
Dit is naast een economisch vraagstuk ook een strategische keuze. Willen we afhankelijk blijven van autocratische regimes, of bouwen en behouden we een sterke, zelfstandige industrie? De toekomst van Europa wordt nu gesmeed—hoog tijd om het vuur op te stoken.